“Teoriya Resheniya Izobretatelskikh Zadatch”, Theory of Intentive Problem Solving, Yaratıcı Problem Çözme Teknikleri…
Üretim teknolojisi her gün değişerek gelişiyor. Mühendislik bilimi bu gelişim süreçlerinde her gün binlerce sorunla karşılaşarak çözüm arayışına giriyor. Araştırılan çözüm yöntemleri birçok şirket için zaman ve maliyet açısından ciddi bir kaynak yükü oluşturuyor.
1946 yılında Rus patent subayı Genrich Altshuller Ribaut 2.8 milyon patenti inceleyerek, karşılaşılan problemlerin çözüm metotlarının %90’ının daha önceden düşünülmüş ve kullanılmış olduğuna dair bir öngörü de bulundu ve TRIZ metodolojini geliştirdi.
TRIZ Metodolojisi
Altshuller’e göre Bilim insanlarının çoğunlukla karşılaştığı problem çelişkilerdir.
Altshuller çelişkiyi şöyle tanımlamıştır: “Bir sistemin bir niteliğinin ilerletilmesi ya da değerinin artırılması için yapılan bir girişimin, bir diğer sistem niteliğinin değerini düşürmesidir”
TRIZ metodolojisinde çözüm, çelişkileri yaratan tasarımsal güçlükleri ortadan kaldırabilecek sistemler oluşturmaktır. En basit anlatımla geliştirilen bir özelliğin sonucunda bir başka özelliğin işlevselliğinde olumsuz değişimlerin meydana gelmesi bir çelişkidir. TRIZ, bu çelişkinin geçmiş deneyimlerde farklı yollardan çözüme ulaştığı kombinasyonları inceleyerek buluşçuya veya karar vericiye düşünce sistematiği sunan bir yöntemdir.
Fikri aksiyona dökerken karşılaşılan çelişkiye / soruna çözüm yolu bulmak için TRIZ kullanılmak istendiğinde 4 aşamayı takip etmek gerekmektedir.
- Çelişkinin (sorunun) tanımlanması
- Çelişkinin genel TRIZ sorunlarının yer aldığı çelişki matrisinde bulunarak karşılaştırılması ve eşleştirilmesi
- Çelişki çiftine karşılık gelen genel TRIZ çözümünün/çözümlerinin bulunması
- Çelişkiye ilişkin ideal çözümlerin analiz edilerek geliştirilmesi ve fonksiyonellik temelinde aksiyona dökülmesi
39 Mühendislik Parametresi + 40 Yaratıcı Prensip = Çelişkiler Matrisi
TRIZ, çelişkilerin ideal çözüm yolları ve etkin kaynak kullanımı ile çözülebileceğini temel almıştır. Buna göre matriste 39 mühendislik parametresinin kombinasyonuna 40 yaratıcı prensiple çözüm aranmaktadır.
39*39 boyutundaki Çelişkiler Matrisinde, satırlar geliştirilen özellikleri (aksiyon sorunlarını), sütunlar ise kötüleşen özellikleri (reaksiyon sorunlarını) simgelemektedir. İdeal çözümler yani yaratıcı prensipler de çelişkilerin kesiştiği noktalara yerleştirmiştir. Böylece matris tamamlanmıştır.
Çelişkiler matrisinde örneğin; geliştirilecek bir buluşta hareketli nesnenin ağırlığı ilgili bir iyileştirme çalışmasının ardından hızın düşmesi ile ilgili bir sorun yaşanmaktadır. TRIZ matrisinde aşağıdaki kombinasyon oluşturulduğunda sonuca ulaşacak yöntemler kombinasyonun çakıştığı hücrede yer almaktadır.
Yukarıdaki kombinasyonun çözüm önerileri yaratıcı prensipler listesinde aşağıdaki gibi listelenmiştir:
2: Ayırma (Parçayı Çıkarma)
8: Karşı Ağırlık
15: Dinamiklik
38: Güçlü Okside Ediciler Kullanma
| Mühendislik Parametreleri | |||
|---|---|---|---|
| 1 | Hareketli Cismin Ağırlığı | 21 | Güç |
| 2 | Hareketsiz Cismin Ağırlığı | 22 | Enerji Kaybı |
| 3 | Hareketli Cismin Uzunluğu | 23 | Madde Kaybı |
| 4 | Hareketsiz Cismin Uzunluğu | 24 | Bilgi Kaybı |
| 5 | Hareketli Cismin Alanı | 25 | Zaman Kaybı |
| 6 | Hareketsiz Cismin Alanı | 26 | Madde Miktarı |
| 7 | Hareketli Cismin Hacmi | 27 | Güvenilirlik |
| 8 | Hareketsiz Cismin Hacmi | 28 | Ölçüm Güvenilirliği |
| 9 | Hız | 29 | İmalat Güvenilirliği |
| 10 | Kuvvet | 30 | Cisme Zarar Verici Faktörler |
| 11 | Gerilme / Basınç | 31 | Zarar Verici Yan Etkiler |
| 12 | Şekil | 32 | İmalat Kolaylığı |
| 13 | Cismin Değişmezliği | 33 | Kullanım Kolaylığı |
| 14 | Mukavemet | 34 | Onarım Kolaylığı |
| 15 | Hareketli Cismin Dayanımı | 35 | Adapte Edilebilirlik |
| 16 | Hareketsiz Cismin Dayanımı | 36 | Cihaz Karmaşıklığı |
| 17 | Isı | 37 | Kontrol Karmaşıklığı |
| 18 | Parlaklık | 38 | Otomasyon Düzeyi |
| 19 | Hareketli Cismin Harcadığı Enerji | 39 | Verimlilik |
| 20 | Hareketsiz Cismin Harcadığı Enerji | ||
| Yaratıcı Prensipler | |||
|---|---|---|---|
| 1 | Bölümleme | 21 | Hızlı Hareket |
| 2 | Ayırma | 22 | Zararı Faydaya Çevirme |
| 3 | Kısmi Kalite | 23 | Geri Besleme |
| 4 | Asimetri | 24 | Aracılık |
| 5 | Kombinasyon | 25 | Self – Servis |
| 6 | Evrensellik | 26 | Kopyalama |
| 7 | Yuvalama | 27 | Ucuz ve Kısa Ömürlü Cisimler Kullanma |
| 8 | Karşı Ağırlık | 28 | Mekanik Sistemin Yerine Koyma |
| 9 | Öncü Karşıt Eylem | 29 | Pnömatik ve Hidrolik Yapılar Kullanma |
| 10 | Öncü Eylem | 30 | İnce Film ya da Zar |
| 11 | Öncü Önlem | 31 | Gözenekli Malzeme |
| 12 | Eşit Potansiyel | 32 | Renk Değiştirme |
| 13 | Ters Eylem | 33 | Homojenlik |
| 14 | Yuvarlama | 34 | Atılan ya da Değiştirilen Parçalar |
| 15 | Dinamiklik | 35 | Fiziksel ya da Kimyasal Durum Değişikliği |
| 16 | Kısmi Fazlalık | 36 | Faz dönüşümü |
| 17 | Yeniden Boyutlama | 37 | Isıl Genleşme |
| 18 | Mekanik Titreşim | 38 | Güçlü Okside Ediciler Kullanma |
| 19 | Periyodik Eylem | 39 | Durağan Cevre |
| 20 | Yararlı Bir Eylemin Sürekliliği | 40 | Kompozit Malzeme |