Avrupa Parlamentosu tarafından 13 Mart 2024’te kabul edilen ve 21 Mayıs 2024’te Avrupa Konseyi’nden geçen AI Act (Yapay Zekâ Yasası), 1 Ağustos 2024 itibarıyla yürürlüğe girdi. Avrupa Birliği tarihinde yapay zekâya yönelik bu ilk kapsamlı regülasyon, hem teknoloji geliştiriciler hem de yapay zekâ destekli buluşların hukuki korunması açısından çığır açıcı bir adım niteliğinde.
Peki bu yasa ne getiriyor, neleri sınırlıyor ve Türk teknoloji girişimleri ile patent stratejilerini nasıl etkiliyor?
⸻
AI Act Nedir? Avrupa Yapay Zekâ Yasasının Kapsamı
AI Act, Avrupa Birliği’nin dijital stratejisi kapsamında oluşturduğu ve yapay zekâ teknolojilerinin etik, güvenli ve insan odaklı şekilde geliştirilmesini hedefleyen bir yasal çerçevedir.
🔍 Temel Amaçları Şunlardır:
• Bireylerin hak ve özgürlüklerini yapay zekâ kaynaklı zararlara karşı korumak
• AI sistemlerinde şeffaflık ve insan denetimi sağlamak
• Avrupa’da inovasyonu desteklerken rekabeti adil ve güvenli tutmak
• Kurallara uymayan sistemlere karşı caydırıcı yaptırımlar uygulamak
⸻
AI Sistemleri Nasıl Sınıflandırılıyor?
Yasa, yapay zekâ sistemlerini risk temelli olarak dört ana kategoriye ayırıyor:
🔴 1. Kabul Edilemez Riskli Sistemler – Tamamen Yasak
• Sosyal puanlama sistemleri (özellikle Çin’deki örneklerde olduğu gibi)
• İnsanları farkında olmadan manipüle eden AI uygulamaları
• Gerçek zamanlı biyometrik gözetim sistemleri (bazı istisnalar hariç)
🟠 2. Yüksek Riskli Sistemler – Sıkı Denetim ve Uyum Gerektiriyor
• Sağlık teknolojileri (teşhis, tedavi karar destek sistemleri)
• Eğitim (öğrenci değerlendirme sistemleri)
• İnsan kaynakları ve işe alım algoritmaları
• Kritik altyapıların kontrolü
Bu sistemlerin geliştiricileri, risk yönetimi, veri kalitesi, açıklanabilirlik, insan denetimi ve uygunluk değerlendirmesi gibi kriterleri sağlamak zorundadır.
🔵 3. Şeffaflık Gerektiren Sistemler – Etiketleme Zorunluluğu
• Chatbotlar
• Generatif AI (örneğin metin, görsel veya ses üreten sistemler)
• Derin sahte içerik (deepfake) üreten araçlar
Kullanıcıya yapay zekâ ile etkileşimde olduğunu açıkça belirtmek ve içeriklerin yapay olarak üretildiğini vurgulamak yasal zorunluluktur.
🟢 4. Düşük Riskli Sistemler – Serbest Kullanım
• Oyunlarda kullanılan AI’lar
• Otomatik e-posta yanıtlayıcıları
• Spam filtreleme sistemleri
Bu sistemlerde belirli etik ilkeler önerilmekle birlikte yasal sınırlama bulunmamaktadır.
⸻
AI Act’in Patent Stratejilerine Etkisi
Bu yasa sadece teknoloji politikalarını değil, fikri mülkiyet dünyasını da doğrudan etkiliyor. Özellikle yüksek riskli AI sistemlerinde yapılacak patent başvurularında, şu alanlara dikkat edilmesi gerekiyor:
📌 Etik Uyumluluk
Etik dışı kabul edilen AI uygulamaları (örneğin subliminal manipülasyon yapan sistemler), EPO (Avrupa Patent Ofisi) gibi kurumlarca patentlenebilirlik açısından da elenebilir.
📌 Tanımlama ve Açıklık
AI sistemlerinin teknik açıklamalarında veri kaynağı, model eğitimi, çıkarsama mekanizmaları ve güvenlik önlemleri ayrıntılı biçimde sunulmalıdır.
📌 Uluslararası Etki
AB dışındaki firmalar da, ürünlerini Avrupa’ya sunmak istediklerinde bu yasa kapsamına girecektir. Bu nedenle Türk girişimciler açısından Avrupa’ya yönelik patent ve ürün stratejilerinde regülasyon uyumu kaçınılmaz hale gelmektedir.
⸻
Girişimciler ve İnovasyon Ekosistemi İçin Neden Önemli?
Yapay zekâ yatırımları ve Ar-Ge çalışmaları için etik ve hukuki çerçevenin belirlenmiş olması, uzun vadede:
• Yatırımcı güvenini artırır
• Ürün sorumluluklarını netleştirir
• Uluslararası pazarlara açılımı kolaylaştırır
• İnovasyonun sürdürülebilirliğini sağlar
Bu kapsamda AI Act, sadece bir yasaklar listesi değil; aynı zamanda Avrupa’da büyümek isteyen teknoloji firmaları için bir yol haritasıdır.
⸻
Üstün Patent Olarak Ne Yapıyoruz?
Yapay zekâ destekli projelerinizi Avrupa pazarına taşımadan önce:
• AI Act ile uyumlu patent ve marka başvuruları hazırlıyor,
• Ürünlerinizi bu yasa çerçevesinde etik ve teknik olarak değerlendiriyor,
• AB regülasyonlarına uygunluk için gerekli tüm belgeleri sizinle birlikte oluşturuyoruz.
⸻
📌 AI Act hakkında daha fazla bilgi almak ve girişiminize özel strateji belirlemek için bizimle iletişime geçin.
📧 info@ustunpatent.com | 📞 +90 212 294 78 00
🌐 www.ustunpatent.com
